W naszym poradniku poznasz także techniki improwizowanego określenia kierunków świata oraz dowiesz się jak samemu zbudować kompas!
Poradnik ten może być traktowany także jako wprowadzenie do terenoznawstwa. Wiedza którą tutaj zdobędziesz przyda Ci się zarówno podczas wędrówek, wakacji, a także bardziej ekstremalnych sytuacji.
Oznaczanie kierunków świata
Po co nam w ogóle kierunki świata? Przecież możemy iść cały czas prosto! Niestety, ale rzeczywistość nie wygląda tak kolorowo. Dlaczego? W terenie występuje wiele przeszkód które musimy omijać na przykład drzewa, kamienie czy trudne do przejścia tereny – już sama ta czynność może sprawić że zbłądzisz z drogi.
W dodatku człowiek nigdy nie idzie całkowicie prosto! Jeśli jeździsz na rowerze na pewno zauważyłeś że jak chcesz wyprzedzić pieszego on nie idzie prosto tylko lekko zbacza z drogi – nie robi Ci tego na złość, ludzie tak po prostu mają. Dlatego aby trafiać do celu ludzie określili kierunki świata.
Kierunki świata po angielsku
Zacznijmy od podstaw, a mianowicie od róży wiatrów, czyli od kierunkówświata.
Nazwa angielska | Nazwa polska | ||
Skrót | Pełna nazwa | Skrót | Pełna nazwa |
N | North | Pł | Północ |
E | East | W | Wschód |
S | South | Pd | Południe |
W | West | Z | Zachód |
Jak zapamiętać kierunki świata
W tym miejscu dam Ci wskazówkę jak łatwo zapamiętać angielskie skróty kierunków świata. Zapewne znasz angielskie słówko “news”. Widzisz je codziennie w filmach, w internecie, czasem w gazetach. Jeżeli zamienisz dwie ostatnie literki wyjdzie Ci NESW co jest skrótem od NorthEastSouthNews. Proste prawda? Wystarczy jedynie pamiętać żeby zamienić dwie ostatnie litery w wyrazie news.
Można się jeszcze spotkać z kierunkami Północy – Zachód , Południowy- Zachód, Południowy Wschód i Północny Wschód – co oznacza kierunek np. pomiędzy Północą a Wschodem.
Określanie kierunków świata kompasem
Skoro już poznałeś róże wiatrów i kierunki świata pora przejść do określania kierunków świata za pomocą kompasu czy busoli. Ale na początku pora odpowiedzieć sobie czym się różni kompas od busoli. Tutaj spotkałem się z dwoma teoriami dotyczącymi tego podziału. Według pierwszej – zasłyszanej przy okazji szkoleń – w kompasie porusza się tylko igła wskazując północ, a w busoli porusza się specjalna tarcza która wskazuje wszystkie kierunki świata – teoria ta ma tę wadę, że nie sprawdza się w przypadku urządzeń używanych na jednostkach wodnych – jak to zauważył jeden z naszych czytelników Dh Edek. Tak więc sięgnąłem do podręcznika terenoznawstwa autorstwa Sławomira Mazur gdzie znajduje się następujący podział:
Kompas to pudełko z podziałką w stopniach i igłą magnetyczną (zawieszoną na ostrzu). Busola to kompas z przyrządami celowniczymi1– i ten podział uważam za słuszny.
Zarówno kompas jak i busola działa na tej samej zasadzie i służy do określania kierunków geograficznych. Przy określaniu kierunku za pomocą kompasu lub busoli pamiętaj o kilku podstawowych zasadach:
Przyrząd musi być w pozycji poziomej (droższe modele mają wbudowaną poziomice) – gdy będziesz trzymał kompas krzywo on będzie błędnie wskazywać kierunki świata.
Wokół przyrządu nie może być części metalowych i urządzeń elektrycznych (takich jak noże, metalowe klamy w pasku, telefony komórkowych itp.). Ich obecność zakłóca sprawne działanie kompasu. Najlepiej sprawdzać odczyty z dwóch różnych miejsc upewniając się czy blisko przyrządu nie ma noża lub innych wymienionych wyżej przedmiotów.
Określanie kierunków świata
Żeby zobrazować sobie kierunki świata stań prosto z rozłożonymi rękami. Na wprost siebie masz północ (N), za Tobą jest południe (S), po prawej stronie masz wschód (E), a po lewej zachód (W) – ta metoda przydaje się gdy już zlokalizowałeś północ i chcesz określić resztę kierunków świata!
Jak znaleźć określić północ bez kompasu
Matka ziemia jest wielkim organizmem, a całe życie które na nim istnieje działa według pewnych reguł. Dzięki znajomości tych reguł możesz określić kierunki świata bez użycia odpowiednich przyrządów.
- Duże kamienie i wolnostojące drzewa są intensywniej porośnięte mchem od strony północnej.
- Kora samotnie rosnących drzew jest grubsza od strony północnej.
- Mrowiska zazwyczaj są bardziej spadziste od strony północnej
- Korony samotnie stojących drzew liściastych są bardziej rozwinięte po stronie południowej (pamiętaj że na wygląd i wzrost drzewa ma wpływ wiele innych czynników)
- W ściętych pniach słoje są szersze na południu, a węższe na północy.
- Na południowych zboczach gór śnieg szybciej topnieje.
Jak samemu zrobić kompas?
Kompas najprawdopodobniej wymyślili Chińczycy około 3000 lat temu. Wykorzystując ich metodę będziesz w stanie samemu zrobić kompas. Czego potrzebujesz?
- Igły lub małego kawałka drutu.
- Wody.
- Liścia lub innego materiału który unosi się na powierzchni wody.
Musisz znaleźć lub zrobić samemu kałuże. Na wodę kładziesz kawałek małego listka (tak żeby się swobodnie unosił). Igłę pocierasz o ubranie – w ten sposób ją namagnesujesz – i kładziesz na listek. Igła obróci się wskazując kierunek Północ – Południe.
Kompas można jeszcze zrobić za pomocą igły lub żyletki i cieniutkiej żyłki, jednak jest to dość karkołomna metoda. Namagnesowaną igłę lub żyletkę przywiązujesz za pomocą żyłki do gałęzi, a ona obróci się określając kierunek północ – południe.
Czy słońce wschodzi na wschodzie?
Uwaga! Mówi się że słońce wschodzi na wschodzie, a zachodzi na zachodzie? Oczywiście, ale tylko 22 marca i 23 września. W pozostałe dni występują odchylenia (dlatego mamy krótsze i dłuższe dnie i noce). Jednak i na to jest metoda, mianowicie. Musisz zapamiętać tych kilka prostych informacji:
- O godzinie 6.00 słońce jest na wschodzie.
- O godzinie 12.00 słońce jest na południu.
- O Godzinie 18.00 słońce jest na zachodzie.
Określanie kierunków świata zegarkiem.
Aby określić północ – a właściwie południe – za pomocą zegarka musisz wycelować małą wskazówkę w słońce, a kąt który powstanie między małą wskazówką a godziną 12.00 dzielisz na pół i w tym miejscu jest południe. Teraz zapewne wydaje Ci się to skomplikowane, ale gdy spojrzysz na poniższe rysunki wszystko stanie się jasne.
Określanie kierunków świata za pomocą patyka
Nazwa nie brzmi zbyt skomplikowanie i taka też jest ta metoda! Banalnie, wręcz powalająco prosta. Znajdź gałąź długości około 1 metra odetnij z niej wszystkie gałązki i wbij pionowo w ziemie. W miejscu w którym patyk kończy rzucać cień połóż kamień. Odczekaj 15 minut i znów połóż kamień w miejscu gdzie kończy się cień. Linia pomiędzy dwoma kamieniami wyznacza nam kierunek wschód – zachód. A co z północą i południem? Tą informację musisz już zapamiętać: Jeżeli na półkuli północnej postawisz lewą stopę na pierwszym kamieniu, a prawą na drugim Twoja twarz będzie wskazywała kierunek północny. Na półkuli południowej przy tym samym ułożeniu stóp Twoja twarz będzie skierowana w stronę południową. Uwaga! Ta metoda działa również podczas pełni księżyca!
Określanie kierunków świata za pomocą gwiazd.
Jeżeli jest noc, a Ty nie masz przy sobie kompasu nie trać nadziei. Jeśli chcesz ustalić kierunki świata znajdź na niebie gwiazdę polarną – to ona wyznacza północ. Jak to zrobić? Musisz znaleźć duży wóz i zwrócić uwagę na jego dwie ostatnie gwiazdy, a konkretniej na odległość pomiędzy nimi (na rysunku oznaczoną symbolem “x”). Od dwóch ostatnich gwiazd tworzysz w myślach linię o długości 5x. Na końcu tej linii znajduje się gwiazda polarna (świeci jaśniej od pozostałych), która jest pierwszą gwiazdą małego wozu. Wadą tej metody jest fakt, że możesz jej używać jedynie w nocy. Dlatego po znalezieniu gwiazdy polarnej narysuj na ziemi (lub ułóż patyki) w sposób obrazujący kierunki świata. Rano będziesz mógł znaleźć jakieś punkty charakterystyczne które pomogą Ci mniej więcej zapamiętać kierunki świata, np. ta góra, bez drzew na szczycie jest na południu.
1Sławomir Mazur, “Podręcznik terenoznawstwa”, Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach 2007, s. 15